ANONİM ŞİRKETLERDE AZLIK PAY SAHİPLERİNİN HAKLARI

I. GİRİŞ
Anonim şirketlerde genel olarak çoğunluk ilkesi vardır, bu sebeple Genel Kurul’da karar
alınabilmesi için şirket sermayesinde sahip olunan pay, Yönetim Kurulu’nda ise kişi sayısı
dikkate alınarak karar alınır. Şirket yönetimi ile ilgili kararlar çoğunlukla oy çoğunluğu ile
alınacağı için, azınlık durumunda olan pay sahiplerinin haklarının ihlal olabilmesi ve azlık pay
sahiplerinin haklarının korunması ile ilgili sorunlar gündeme gelmektedir. Bundan dolayı Türk
Ticaret Kanun’unda çoğunluğa karşı haklarının korunması istenilen azınlığa çeşitli haklar
tanınmıştır. Bu haklar, azınlığın çoğunluğun iradesine karşı daha güçlü olabilmesine olanak
sağlayabilmek için tanınmıştır.

Azlık hakları Türk Ticaret Kanunu’nda (‘’TTK’’) belirli oranda sermaye sahiplerine tanınan
özel haklardır. TTK’nın 411. maddesi uyarınca anonim ortaklıklarda azlık hakları, esas
sermayenin en az %10’una sahip olan pay sahibi veya sahipleri için söz konusu iken, halka
açık anonim ortaklıklarda azlık hakları ise çıkarılmış sermayenin en az % 5’ine sahip olan pay
sahibine veya sahiplerine tanınmıştır. Azlık haklarından yararlanabilmek için şirketlerde, tek
başına ya da birlikte, esas sermayenin en az % 10’unu temsil eden paylara sahip olunması
gerekmektedir. Azlık hakları, şirketler hukuku bakımından önem taşımaktadır, bu yüzden pay
sahibinin korunması ilkesine paralel olarak düzenlenerek azlık pay sahiplerinin çeşitli özel
haklar verilmiştir.

II. AZLIĞA KANUNEN TANINAN HAKLAR
TTK uyarınca düzenlenen azlık hakları aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir:

i. Yönetim Kurulunda Temsil Hakkı
TTK’nın 360. maddesi uyarınca belirli pay sahibi gruplarına ve azlığa yönetim kurulunda
temsil edilme hakkı düzenlenmiştir. İlgili düzenlemeye göre, esas sözleşmede öngörülmesi ile
azlığın somut olarak belirlenmesi ve diğer pay sahiplerinden ayrılması şartı ile azlığa yönetim
kurulunda temsil edilme hakkı verilmektedir.

Aday gösterme imtiyazı ile yönetim kurulunda yer alabilecek kişiyi belirleme imtiyazına
sahip olabilme olanağı tanınmıştır. Azınlığa yönetim kurulunda temsil hakkı tanınması ile
birlikte, genel kurul tarafından yönetim kurulu üyeliğine önerilen adayın seçilmemesi için haklı
sebepler olmadığı takdirde şirket genel kurulu tarafından üye seçilmesi kanunen zorunlu
tutulmuştur. Bu düzenleme ile azlık pay sahipleri şirketin yönetim kurulunda etkili olabilmekte,
bu sayede şirketin yönetiminde yer alabilmektedir.

ii. Genel Kurul’un Çağrılması ve Gündeme Madde Konulması Talep Etme Hakkı
Azınlığa tanınan bir diğer hak ise TTK madde 366’da düzenlenmektedir, bu hak şirket
genel kurulunu toplantıya çağırma ve gündeme madde eklenmesini talep edebilme hakkıdır.
Sermayenin en az onda birini, halka açık şirketlerde yirmide birini oluşturan pay sahipleri,
yönetim kurulundan, yazılı olarak gerektirici sebepleri ve gündemi belirterek, genel kurulu
toplantıya çağırmasını veya genel kurul zaten toplanacak ise, karara bağlanmasını istedikleri
konuları gündeme koymasını isteyebilirler.

iii. Özel Denetçi Atanmasını Talep Etme Hakkı
TTK. Madde 438’deki düzenlemeye göre, şirketteki her pay sahibi, pay sahipliği haklarını
kullanabilmesi için gerekli olması halinde bilgi alma veya inceleme hakkını da daha önce
kullanmış olması halinde, özel denetçi atanmasını gündemde yer almasa bile genel kuruldan
isteyebilmektedir.

Azlık pay sahiplerine tanınan özel hak ise TTK. Madde 439 uyarınca düzenlenmektedir.
Söz konusu düzenlemeye göre genel kurulun özel denetim istemini reddetmesi hâlinde, azınlık
olan pay sahipleri üç ay içinde şirket merkezinin bulunduğu yer asliye ticaret mahkemesinden
özel denetçi atamasını isteyebilir.

iv. Finansal Tabloların Değerlendirilmesine İlişkin Genel Kurul Toplantısını Erteleme Talebi Hakkı
Azlığa verilmiş bir diğer hak ise TTK’nın 420’inci maddesine göre azlık pay sahipleri,
finansal tabloların müzakeresi ve buna bağlı konulara ilişkin genel kurul toplantısı olması
halinde, azlık pay sahipleri genel kurul toplantısının ertelenmesi yönünde bir talepte bulunması
üzerine, genel kurulun bir karar almasına gerek olmaksızın, toplantı başkanının kararıyla bir
ay sonraya bırakılır.

Azlığın finansal tabloların değerlendirilmesine ilişkin genel kurul toplantısını erteleme
talebi hakkını kullanması halinde genel kurulun erteleme konusunda ayrıca bir karar alması
gerekmeksizin, toplantı başkanının bu yöndeki kararı ile genel kurul toplantısı bir ay sonraya
bırakılır.

v. Nama Yazılı Pay Senetlerini Basma Talebi Hakkı
TTK 486’ıncı maddesi uyarınca nama yazılı pay senetlerinin bastırılabilmesi için azlığın
talepte bulunması gerekmektedir. Azlık istemde bulunursa nama yazılı pay senedi bastırılıp
tüm nama yazılı pay senedi sahiplerine dağıtılır. Kanuna göre nama yazılı pay senetlerinin
basılması için azlık pay sahiplerinin talebi şarttır.

Tanınan hak ile, şirkette yer alan pay sahiplerleri, pay sahipliğini ispat edebilecek ve devir
haklarının sınırlandırılması gibi aile şirketlerinde yaşanabilecek olumsuz etkilerden
korunabilecektir. Azlığın böyle bir talepte bulunmaması durumunda ise, hisse senedi bastırma
zorunluluğu doğmayacaktır.

vi. Haklı Sebeplerle Mahkemeden Şirketin Feshi Davasını Açma Hakkı
Haklı sebeplerin var olması halinde azınlığa mahkemeden şirketin feshini talep etme
hakkı verilmiştir. İlgili düzenlemeye göre haklı sebeplerin varlığında, azlık şirketin merkezinin
bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinden şirketin feshine karar verilmesini
isteyebilmektedir.

Haklı sebepler kavramı doktrin ve yargı kararları ile doldurulması gerekmektedir, zira
kanunda haklı sebep kavramı açıklanmamıştır. Haklı sebeplerin tespiti ise ilgili duruma uygun
düştüğü ölçüde Mahkeme tarafından değerlendirilerek her bir uyuşmazlık özelinde
belirlenecek olup, azlık haklarının sürekli olarak ihlali, bilgi alma haklarının kullanılamaması
gibi durumlar, haklı sebep olarak değerlendirilebilir.

vii. Kurucuların, Yönetim Kurulu Üyelerinin ve Denetçilerin İbra Edilmesini Engelleme Hakkı
Kurucuların, yönetim kurulu üyelerinin ve denetçilerin sulh ve ibra edilmesi ancak genel
kurulun kararı ile geçerlilik kazanır.

Azlığa bu kişilerin ibra edilmesini engelleme hakkı verilmiştir. İlgili maddeye göre, azlık
pay sahiplerinin, genel kurulda sulh ve ibranın onaylanmasına karşı olmaları halinde, sulh ve
ibra genel kurulca onaylanamamaktadır.

III. SONUÇ
TTK’da azlığa tanınan haklar ile birlikte pay sahibinin korunması ilkesine paralel olarak
azlık hakları verilerek, azlık pay sahipleri şirketteki çoğunluk pay sahiplerine karşı hakları
korunabilmekte ve şirket ile ilgili bir çok konuda söz hakkı sahibi olabilme olanağı tanınmıştır.